مت‌گالای امسال – که هر ساله به‌عنوان رویدادی نمادین در تقاطع مد، فرهنگ و تاریخ برگزار می‌شود – در سال ۲۰۲۵ نقطه عطفی مهم را رقم زد. این بار تم گالا با عنوان Superfine: Tailoring Black Style نه صرفاً یک کد لباس، بلکه بیانیه‌ای تاریخی-فرهنگی بود درباره‌ی استایل سیاهان، هویت‌یابی از طریق خیاطی و بازنگری در جایگاه طراحان و روایت‌های به‌حاشیه‌رانده‌شده.
لباس به‌عنوان پوشش، لباس به‌مثابه زبان فرهنگی
در ادبیات فرهنگی، لباس مدت‌هاست فراتر از کارکرد حفاظتی یا زیبایی‌شناختی در نظر گرفته می‌شود. نظریه‌پردازانی چون رولان بارت، فدریک جیمسون و استوارت هال بارها بر این نکته تأکید کرده‌اند که پوشاک، نظامی نشانه‌شناختی و سیاسی است؛ زبانی که در آن بدن به رسانه‌ای برای بیان تعلق، قدرت، مقاومت و تفاوت بدل می‌شود. نمایشگاه «Tailoring Black Style» به‌درستی این زاویه دید را محمل قرار داد تا تاریخچه‌ای غنی از لباس و خیاطی در جوامع سیاه را از دل برده‌داری، جنبش‌های مدنی، هنر معاصر و جنبش Black Lives Matter بازخوانی کند.
نمایشگاه با تمرکز بر دندیسم سیاه – مفهومی که مونیکا ال. میلر در کتاب Slaves to Fashion به‌تفصیل پرداخته – نشان داد که چگونه خیاطی می‌تواند برای سوژه‌ای که به‌طور تاریخی از «زیباشناسی خودمختار» محروم بوده، تبدیل به ابزاری برای بازپس‌گیری بدن، شأن و سبک شود.
چرا نمایشگاه امسال واجد اهمیت تاریخی بود؟
برخلاف بسیاری از تم‌های مت‌گالا در سال‌های گذشته – که گاه صرفاً به جنبه‌های بصری یا فانتزی مد معطوف بودند – نمایشگاه امسال برای نخستین بار در تاریخ مؤسسه لباس متروپولیتن، کاملاً به لباس مردانه و آن‌هم از منظر هویت سیاه اختصاص یافته بود. این اتفاق از چند جهت مهم بود:
- بازشناسی رسمی طراحان سیاه‌پوست: آثار پاتریک کلی، ویلی اسمیت، دنزل رایت و دیگر طراحان سیاه‌پوست – که پیش از این در سایه آرشیوهای موزه‌ای قرار داشتند – در این نمایشگاه مرکزیت یافتند.
- تمرکز بر خیاطی، نه طراحی صرف: این نمایشگاه برخلاف بسیاری از نمایشگاه‌های پیشین که لباس‌های سفارشی یا مفهومی را نمایش می‌دادند، بر «تکنیک»، «تناسب» و «خلاقیت در دوخت» تمرکز داشت. موضوعی که کمتر مورد توجه فرهنگ جریان غالب مد قرار می‌گیرد.
- تقاطع تاریخ و پوشاک: از دوران استعمار بریتانیا و برده‌داری در آمریکا تا رنسانس هارلم و هیپ‌هاپ مدرن، نمایشگاه با نگاهی تطبیقی نشان داد که دندیسم سیاه چگونه همیشه در تقابل با تحقیر، تبعیض و نادیده‌گرفته‌شدن شکل گرفته است.
همچنین بخوانید: دیجیتال فشن: انقلاب جدید در دنیای مد
دندیسم به زبان امروز
دندیسم در قرائت کلاسیک، به زیبایی‌شناسی افراطی در لباس‌پوشیدن اطلاق می‌شود که عمدتاً در طبقات اشرافی اروپا ریشه داشت. اما دندیسم سیاه، شکل متفاوتی از این فرهنگ است: استفاده از لباس به‌عنوان بیانیه‌ای سیاسی و شخصی در شرایط تبعیض ساختاری.
به تعبیر دپر دن، «دندی امروز می‌تونه کسی باشه که لباس ورزشی می‌پوشه، ولی با همون دقت و نظم کسی که کت‌وشلوار رسمی پوشیده». این رویکرد سیال به دندیسم، به‌ویژه در دهه‌های اخیر با گسترش فرهنگ هیپ‌هاپ و ظهور طراحان خیابانی سیاه‌پوست، معنای تازه‌ای پیدا کرده است.
نقش طراحان و رفرنس‌های تاریخی در بازآفرینی زیبایی‌شناسی
- گریس ویلز بونر با طراحی لباس‌هایی برای اف‌کا تویگز، لوییس همیلتون و دیگران، نمونه‌ای شاخص از مواجهه‌ی آکادمیک با مد است؛ طراح جوانی که استایل را نه فقط بر اساس ترند، بلکه بر پایه مطالعات فرهنگی بازتولید می‌کند.
- مارک جیکوبز با ارجاع‌هایی به زوت‌سوت، دهه ۱۹۴۰ و فرم‌های اغراق‌شده‌ی لباس، تصویری شاعرانه از تاریخ مقاومت لباس سیاه ارائه داد.
- استفاده از رنگ نیلی، مرجان قرمز، صدف‌های آفریقایی و برش‌های اغراق‌شده، همگی نشانه‌هایی بودند از بازگشت به ریشه‌ها، اما با زبان امروز.
۱۵ لباس برتر مت‌گالا ۲۰۲۵
| نام سلبریتی | طراح لباس | توصیف لباس | نکات برجسته | |
| ۱ | ریانا | مارک جیکوبز | لباس کت‌وشلوار مشکی با سیلوئت دهه ۱۹۳۰ | اعلام بارداری سوم با استایلی کلاسیک و معنادار |
| ۲ | زندایا | لویی ویتون (طراحی فارل ویلیامز) | زوت‌سوت کرم‌رنگ با جواهرات بولگاری | ترکیب دندیسم با مدرنیت و ارجاع به تاریخ سیاه |
| ۳ | تایانا تیلور | طراحی مشترک با روث ای. کارتر | شنل مخملی قرمز با عبارت «Harlem Rose» | ادای احترام به فرهنگ هارلم و قدرت زنانه |
| ۴ | کولمن دومینگو | والنتینو | کت‌وشلوار آبی سلطنتی با شنل بلند | الهام‌گرفته از رؤیای آزادی و ارجاع به تاریخ آفریقایی |
| ۵ | جَنِل مونه | تام براون | کت‌وشلوار دو رنگ با مونوکل ساعت‌دار | نماد دندیسم آینده‌نگر و بازی با زمان |
| ۶ | دیانا راس | اوگو موزی | لباس نقره‌ای با دنباله ۱۸ فوتی | گلدوزی نام‌های فرزندان و نوه‌ها به‌عنوان ادای احترام خانوادگی |
| ۷ | لوییس همیلتون | گریس ویلز بونر | کت‌وشلوار سفید با جزئیات صدف و مروارید | ترکیب هنر آفریقایی با طراحی مدرن |
| ۸ | دوچا کت | مارک جیکوبز | بادی‌سوت پلنگی با کت‌وشلوار مشکی | تلفیق جسارت و دندیسم در استایلی منحصر‌به‌فرد |
| ۹ | آیو ادبیری | فراراگامو | لباس سفید با مهره‌های قرمز مرجانی | ادای احترام به فرهنگ ادو نیجریه و هویت شخصی |
| ۱۰ | دمسون ایدریس | تامی هیلفیگر | لباس مسابقه فرمول ۱ با کلاه کریستالی | افشاگری در فرش قرمز با تغییر لباس به تاکسیدو قرمز |
| ۱۱ | پرینکا چوپرا | بالمین | لباس الهام‌گرفته از طراحی‌های دهه ۱۹۵۰ | نمایش بزرگ‌ترین زمرد فاست‌کاری‌شده بولگاری |
| ۱۲ | تریسی الیس راس | مارک جیکوبز | زوت‌سوت تمشکی با کلاه استیون جونز | تفسیر زنانه از دندیسم با رنگ‌های جسورانه |
| ۱۳ | کایلی جنر | فراراگامو | لباس مشکی با جزئیات سفید | ترکیب کلاسیک و مدرن در استایلی ساده اما تأثیرگذار |
| ۱۴ | کول اسولا | کریستوفر جان راجرز | کت‌وشلوار رنگارنگ با برش‌های خاص | نمایشی از خلاقیت و بازی با رنگ‌ها در دندیسم |
| ۱۵ | آندره ۳۰۰۰ | بربری | لباس با پیانوی واقعی روی دوش | نماد موسیقی و هنر در استایلی فراتر از مد |
همچنین بخوانید: فرمولی برای موفقیت
از نمایش بصری به مداخله‌ی نهادی
آن‌چه این مت‌گالا را متمایز کرد، نه صرفاً تصاویر پرزرق‌وبرق، که تأثیر نهادی آن بود:
- آرشیوسازی آثار طراحان سیاه: به‌نظر می‌رسد که مؤسسه لباس موزه، بالاخره در حال بازنگری در نظام بایگانی خود است. مسیری که پیش‌تر هم در مت‌گالای ۲۰۲۲ (با تمرکز بر فرهنگ آمریکایی) آغاز شده بود.
- افزایش آگاهی عمومی نسبت به تاریخ سیاهان: بسیاری از مخاطبان مت‌گالا، نه لزوماً علاقه‌مند به تاریخ سیاه‌پوست‌ها، از این طریق به آثاری چون کتاب مونیکا میلر یا آثار ویلی اسمیت جذب می‌شوند.
- تغییر در روایت جریان غالب: با ورود طراحان، میزبانان و مشاوران فرهنگی سیاه، روایت رسمی مت‌گالا از رویکرد تزئینی به رویکرد تأمل‌برانگیز در حال چرخش است.
لباس، اگر دقیق و با آگاهی دوخته شود، می‌تواند حافظه باشد
نمایشگاه «Superfine» و مت‌گالای ۲۰۲۵، به‌روشنی نشان دادند که لباس می‌تواند سند تاریخی، روایت شخصی، یا حتی مقاومت جمعی باشد. وقتی تن سیاه‌پوست‌ها طی قرن‌ها از اختیار تهی شد، خیاطی دوباره آن اختیار را بازگرداند. لباسی که «برای تو دوخته شده»، در چنین بستری فقط لباس نیست؛ پاسخی است به یک گذشته، و مقدمه‌ای برای آینده‌ای بازتعریف‌شده.
در جهانی که حذف تاریخی و نابرابری‌های سیستمی همچنان پابرجاست، بازخوانی‌های فرهنگی این چنینی، نه اتفاقات جانبی، بلکه بخشی از مسیر درمان جمعی‌اند.