شب پنج‌شنبه ۹ خرداد ۱۴۰۴ (۳۰ مه ۲۰۲۵) خیلی‌ها که توی اپ X اسکرول می‌کردن، کنار آیکن پاکت‌نامه یه علامت آبی کم‌رنگ دیدن. وقتی ضربه زدن، صفحه‌ای باز شد با عنوان ایکس‌چت / XChat (بتا)؛ جایی شبیه دایرکت قبلی اما پر از گزینه‌های تازه: گروه‌چت، فایل‌شیرینگ، حالت ناپدیدشونده و یک قفل چهارفصله که اول ورود ازت می‌خواست یک پین چهار رقمی بزنی. همون موقع Amanda Silberling توی خبررسان تک‌کرانچ خبر رو تأیید کرد: «X داره پیام‌رسان جدیدش رو برای بعضی مشترک‌های پولی فعال می‌کنه.»
این یعنی بعد از دو سال وعده و وعید ایلان ماسک درباره ساخت یک «پیام‌رسان مشابه سیگنال توی ایکس»، بالاخره سر و کله نسخه اولیه پیدا شده. ولی این خبر کوتاه ـ هرچند خوشحال‌کننده برای طرفدارای حریم خصوصی ـ بدون پیش‌زمینه و آینده‌نگری، نصفه می‌مونه. این مقاله می‌ره سراغ سه لایه ماجرا:
- کجای تاریخ توییتر ایستادیم؟
- XChat دقیقاً چیه و چه فرقی با دایرکت قدیمی داره؟
- این حرکت چه معنی‌ای برای بازار پیام‌رسان‌ها، کاربران عادی، برندها و حتی رقبا داره؟
چرا دایرکت توییتر نیاز به خانه‌تکانی داشت؟
از ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۵
دایرکت مسیج (DM) اولین بار اواخر ۲۰۱۳، زمانی که توییتر هنوز پرنده آبی بود، اضافه شد. در تمام این سال‌ها هیچ‌وقت جای واتس‌اپ یا تلگرام رو برای «گپ خصوصی جدی» نگرفت؛ بیشتر برای ارسال لینک یا توییت بود. نه رمزگذاری سرتاسری داشت، نه فولدر، نه جست‌وجوی درست‌وحسابی.
ماسک و رویای «اپ همه‌کاره»
نوامبر ۲۰۲۲ که ایلان ماسک سکان توییتر رو گرفت دستش و اسمش رو گذاشت X، یکی از وعده‌های همیشگی‌اش این بود: «اپی می‌سازیم شبیه وی‌چت؛ همه چیز، از چت رمزدار تا پرداخت، تو یک جا.» برای چت، بارها از سیگنال تعریف کرد و گفت «می‌خوام نسخه‌ای امن‌تر و بازتر از سیگنال بسازیم». از بهار ۲۰۲۳ تا امروز، چند بار نسخه آزمایشی «Encrypted DMs» برای کاربران پولی فعال شد؛ ولی مشکل این بود که:
- فقط چت دونفره رو پشتیبانی می‌کرد.
- نسخه دسکتاپ رمزگذاری نداشت.
- API یا کد اودیت نداشت تا کارشناسا امنیتش رو بسنجن.
نتیجه؟ استقبال بسیار سرد. تا اینکه ۲۹ مه ۲۰۲۵، اکانت مهندسی ایکس اعلام کرد: «رمزگذاری موجود رو موقتاً متوقف می‌کنیم تا ارتقای جدی انجام بدیم.»
همچنین بخوانید: جانی آیو و سم آلتمن وعده انقلاب یه دستگاه همراه هوشمند جدید رو می‌دن
ایکس‌چت چی می‌کنه که دایرکت نمی‌کرد؟
اون‌چه که بتاتسترها و مهندس معکوس Nima Owji توییت کردن، تصویر واضحی از قابلیت‌ها می‌ده:
| قابلیت | وضعیت در DM قدیمی | وضعیت در XChat (بتا) |
| گروه‌چت واقعی | حداکثر ۲۰ نفر، بدون ادمین | تا ۵۰۰ نفر، با رول ادمین و میوت |
| رمزگذاری سرتاسری (E2EE) | فقط بتا، چت دونفره، موبایل | فعال‌شده برای چت دونفره و گروهی؛ کلاینت وب در حال توسعه |
| Vanish Mode | نداشت | پیام‌های زمان‌دار (۱۰ ثانیه تا ۷ روز) |
| Mark as Unread | فقط دسکتاپ | بله، در همه پلتفرم‌ها |
| File Sharing | عکس و ویدئوی کوتاه | هر نوع فایل تا ۲۵۰ مگ |
| Passcode Lock | خیر | درخواست پین ۴ رقمی هنگام ورود |
| Sync چنددستگاهی | محدود | وعده داده‌شده با رمزگذاری چنددستگاهی |
چرا پین ضروریه؟
این پین نه برای رمزگذاری سرتاسری، بلکه برای محافظت لوکال طراحی‌شده؛ مثل واتس‌اپ که می‌تونی روی چت‌های آرشیوشده قفل بزاری. اگر گوشی دست کسی بیفته، بدون پین نمی‌تونه وارد ایکس‌چت بشه.
چالش تکنیکی رمزگذاری گروهی
پیاده‌سازی E2EE برای گروه بزرگ کار ساده‌ای نیست. پیام‌رسان سیگنال این معضل رو با «Double Ratchet + Sender Keys» حلش کرد؛ تلگرام با «Secret Chat» فقط دونفره رمزگذاری می‌کنه. مهندسان X گفته‌ن از نسخه اصلاح‌شده پروتکل سیگنال استفاده می‌کنن، اما هنوز کد بازبینی عمومی نشده. به همین دلیل هم هست که متخصصای امنیت هنوز با دیده تردید به این تغییرات جدید نگاه می‌کنن.
چرا این حرکت برای بازار مهمه؟
تهدید یا تکمیل؟ جایگاه XChat کنار دیگر پیام‌رسان‌ها
- واتس‌اپ / متا: بزرگ‌ترین رقیب در آمریکای لاتین و هند. واتس‌اپ همین امسال «Username» و «Channel» معرفی کرده که شباهت زیادی به ترکیب توییت+دایرکت داره. ورود XChat با گروه‌های بزرگ می‌تونه برخی کامیونیتی‌های فعال در توییتر رو به چت داخلی بکشونه.
- تلگرام: قابلیتی مثل «Vanish Mode» مدت‌هاست در سکرت‌چت تلگرام هست. اما اگر XChat API باز ارائه کنه، احتمال مهاجرت کامیونیتی‌های کریپتو یا هواداران سیاسی از تلگرام به XChat وجود داره؛ چون می‌تونن توی همون اپ استریم‌لایو و چت رو یکجا داشته باشن.
- سیگنال: همچنان پرچم‌دار امنیته. موسس سیگنال بارها گفت هر پیام‌رسانی که پروتکل‌شون رو شبیه‌سازی کنه، باید کد رو باز کنه. تا وقتی کد XChat بسته باشه، اعتماد کامیونیتی امنیت سخت به دست میاد.
همچنین بخوانید: یه کیس‌استادی منحصربه‌فرد از تیم تجربه کاربری اسپاتیفای
فرصت کسب‌وکار برای X
ماسک بارها گفته برای سودده کردن شبکه، به درآمد اشتراکی و خدمات اضافه نیاز داره. ایکس‌چت می‌تونه سه منبع درآمد بسازه:
- اشتراک پرمیوم: فعلاً فقط مشترکان پولی دسترسی دارن. این مشوقیه برای خرید پلان سالانه.
- بسته فضای ذخیره‌سازی یا بیزینس: اگر فریمیوم باشه، شرکت‌ها برای فضای بیشتر و ویژگی‌های ادمینی ممکنه مجبور بشن که پول بدن؛ مشابه Slack.
- درگاه پرداخت درون‌چت: ماسک از «X Payments» حرف زده؛ پیام‌رسان رمزدار بستر ایده‌آلیه که پول جابه‌جا بشه (شبیه وی‌چت‌پی).
تهدیدهای حقوقی و نظارتی
رمزگذاری گروهی همیشه چالش‌های خودش رو داره. اتحادیه اروپا با DMA به دنبال راهکاری برای دسترسی قانونی در پرونده‌های جناییه. بریتانیا با قانون Online Safety Act عملاً خواستار backdoor در پیام‌رسان‌هاست. اگر XChat بدون شفافیت سرور یا کلید مدیریت مرکزی راه بیفته، ممکنه خیلی زود زیر فشار دولت‌ها قرار بگیره. همین دیروز مقاله‌ای در سوشال‌مدیاتودی نوشت: «تعطیلی موقت E2EE فعلی شاید به خاطر گرفتن تأییدیه‌های قانونی برای سیستم جدید باشد.»
اوضاع برای کاربر عادی چه فرقی می‌کنه؟
سناریو ۱: خبرنگاری می‌خواد منبعش رو در X نگه داره. الان مجبوره به واتس‌اپ بره. اگر XChat رمزگذاری واقعی ارائه کنه، همه چیز رو می‌تونه تو همون اپ انجام بده.
سناریو ۲: یه تیم بازی‌ساز جامعه طرفدار خودش رو در توییتر داره. با گروه‌چت ۵۰۰ نفره و فایل‌شیرینگ ۲۵۰ مگ، می‌تونه بتای بازی رو مستقیم به تسترها بده، بدون خروج از پلتفرم.
سناریو ۳: کاربر نگران حریم خصوصیه. اگر XChat حالت ناپدیدشونده واقعی و فوروارد و بلاک داشته باشه، می‌تونه مکالمات حساسش رو روی X نگه داره.
در نهایت، آینده XChat به همین «اگر»ها بسته‌ست. اگر ماسک و تیمش شفاف عمل کنن، اگر بنای درآمدزایی بر فروش داده نباشه، اگر جامعهٔ امنیتی رو وارد بازی کنن، اون وقت کاربر عادی واقعاً فرق رو لمس می‌کنه.
و اگر این‌ها محقق نشن، ایکس‌چت چیزی جز یه ماژول اضافی تو اپ شلوغی به نام X نخواهد بود. تو دنیای پیام‌رسان‌ها، کاربر همیشه گزینه جایگزین داره؛ کلید داستان تو اعتماد و تجربه‌ست. حالا توپ تو زمین X قرار گرفته تا نشون بده این بار وعده‌ها، فقط توییت شبانه نبودن.